Ook al schreef hij met diepe en oprechte sympathie, vanuit de zgn. Neo-colonialist Studies is véél kritiek gekomen op het bekende werk over de Afrikaanse religie(s) van de christelijke missionaris Placide Tempels, onder andere dat hij de Bantoe-religie generaliseert naar alle Afrikaanse religies. Maar in zijn boek drukt hij toch iets uit waarin veel Afrikanen zich wellicht zullen herkennen: het gevoel van verbondenheid.
Zo zijn, in de Bantoe-filosofie, al de krachten (wezens) van heel de wereld niet een menigte van naast elkaar geplaatste, onderling onafhankelijke krachten, maar alle wezens zijn van wezen tot wezen met elkaar in betrekking. … Niets beweegt in dit krachtenheelal zonder dat heel de rest beroerd wordt of kan worden. De krachtenwereld is als een spinnenweb, waarvan men geen enkel draadje kan doen trillen, zonder dat heel het weefsel meetrilt. 1
De woorden in deze tekst over het ‘spinnenweb’ en ‘weefsel’ vallen bij onze huidige mentaliteit als geglobaliseerde mensen niet op een koude steen. Maar wat hier beschreven wordt gaat veel dieper dan het communicatie- en sociaal-economische world wide web dat we nu kennen; het raakt het religieuze wezen van ons menszijn.
Voor de Afrikaanse volkeren zijn wij volgens Tempels als mens geen individuele ‘substanties’ maar ‘krachten’, en die krachten werken willens nillens op elkaar in. Hoe dicht komt dit bij wat een boeddhist als Thich Nhat Hanh het ‘interzijn’ noemt, of de hindoes ‘Advaita’, en bij wat zowat alle mystici ter wereld onze radicale eenheid noemen! Door die onbewuste en bewuste uitwisseling van krachten kunnen wij elkaar beïnvloeden, ‘versterken of verzwakken’.
Reeds vóór wij ook maar iets doén, oefenen wij invloed op elkaar uit, wat ons enorm verantwoordelijk voor elkaar maakt. Iedereen is met iedereen verbonden in het diepste geheim van zijn denken en voelen en handelen, in mindere of meerdere mate. Zo heeft God ons gewild, geschapen, zeggen deze Afrikaanse religies. Deze verbondenheid reikt ook in de tijd terug tot de voorvaderen, die ons kunnen helpen goed leven en omgaan met de ons eigen krachten.
Het lijdt geen twijfel dat de diepe samenhorigheid die Afrikanen met elkaar genieten en de al even uitbundige vreugde die zo typerend voor hen is ontspringt aan deze religieuze diepte, aan deze religie van eenheid en onderlinge resonantie. We hebben hen ooit ‘primitieven’ genoemd, maar eigenlijk hebben ze al lang en diep begrepen waar het om gaat: verbondenheid. Zullen wij die zo blijven worstelen met racisme eindelijk naar hun wijsheid luisteren?
1 Placide Tempels, Bantoe-filosofie, Lovania, Elisabethville, 1946.
religievandeliefde.wordpress.com 