In zijn boek Het hart van Boeddha’s leer geeft de Vietnamese zenmonnik en activist Thich Nhat Hanh een verrassende invulling van de derde ‘edele waarheid’ van de Boeddha, heel positief en heel eigentijds. De Boeddha sprak van: er is een uitweg uit het lijden. Thich noemt haar: welzijn is mogelijk. Waar de vierde waarheid traditioneel ‘het edele pad naar beëindiging van het lijden’ heet, noemt Thich het ‘het edele pad dat naar welzijn voert’.
Als wij naar het edele achtvoudige pad leven, ontwikkelen wij welzijn en zal ons leven vol vreugde, welbehagen en wonderen zijn. … Wat wij moeten doen, is ons lijden onder ogen zien en het transformeren, om zo welzijn teweeg te brengen. Wij dienen het edele achtvoudige pad te bestuderen en te leren hoe wij het in ons dagelijks leven kunnen beoefenen. 1
Met Thich Nhat Hanh is een religieus genie opgestaan dat het boeddhisme transformeerde in de twintigste eeuw. Men hoort wel vaker dat het christendom staat voor actieve inzet voor de naaste, terwijl het boeddhisme enkel op eigen verlossing zou gericht zijn. Dat getuigt van een gebrek aan kennis van het boeddhisme en zijn enorme verscheidenheid. In het hart van het boeddhisme staat immers de bodhisattva-gelofte, dat is de gelofte die de boeddhist aflegt om zich te blijven inzetten voor het heil van alle wezens ook als dat betekent dat men daardoor zelf nog niet de definitieve verlossing kan binnengaan.
Met het ‘geëngageerde boeddhisme’ van Thich Nhat Hanh gaat het boeddhisme een nieuwe fase en gestalte in van gerichtheid op inzet en sociale verandering. De term werd geïntroduceerd door de zenleraar, die in zijn door oorlog geteisterde thuisland een vrijwilligersorganisatie oprichtte die allerlei caritatieve taken op zich nam. Toen hij later in ballingschap verkeerde in Zuid-Frankrijk ging hij ook tal van westerlingen inspireren om zich in te zetten voor de samenleving, bv. in de context van klimaatverandering. Zijn inzet voor een sociaal geëngageerd boeddhisme vond navolging her en der in het Westen. Er bestaat nu zelfs een Internationaal Netwerk voor Geëngageerde Boeddhisten, naast vele andere organisaties. 2
Deze visie is heel mooi uitgedrukt in enkele van de veertien ‘Richtlijnen voor de Orde van Interzijn’, een beweging die Thich eveneens oprichtte:
(9) Zeg geen onwaarachtige dingen uit persoonlijke interesse of om indruk op mensen te maken. Spreek geen woorden uit die verdeeldheid en haat veroorzaken. Verspreid geen nieuws waarvan u niet zeker bent. Bekritiseer of veroordeel geen zaken waarvan u niet zeker bent. Spreek altijd waarheidsgetrouw en constructief. Heb de moed om u uit te spreken over situaties van onrecht, zelfs als dat uw eigen veiligheid in gevaar kan brengen. (10) Gebruik de boeddhistische gemeenschap niet voor persoonlijk gewin of winst, en verander uw gemeenschap niet in een politieke partij. Een religieuze gemeenschap dient echter duidelijk stelling te nemen tegen onderdrukking en onrecht en dient ernaar te streven de situatie te veranderen zonder partijdige conflicten aan te gaan. (11) Leef niet met een roeping die schadelijk is voor mens en natuur. Investeer niet in bedrijven die anderen de kans ontnemen om te leven. Kies een roeping die u helpt uw ideaal van mededogen te realiseren. (12) Dood niet. Laat anderen niet doden. Vind alle mogelijke middelen om levens te beschermen en oorlog te voorkomen. (13) Niets bezitten dat van anderen zou moeten zijn. Respecteer de eigendommen van anderen, maar voorkom dat anderen profiteren van menselijk lijden of het lijden van andere soorten op aarde. 3
Wie kan het boeddhisme nog nihilistisch en op zelfverlossing gericht blijven noemen? Een idee dat in vele christelijke middens nochtans hardnekkig verder leeft…
1 Thich Nhat Hanh, Het hart van de Boeddha’s leer, Altamira-Becht, Haarlem, 1999, p. 49.
2 Cf. de pagina Engaged Buddhism op Wikipedia.
3 Thich Nhat Hanh, Interbeing: Fourteen Guidelines for Engaged Buddhism, herziene uitgave van okt. 1993, Parallax Press, Berkeley, pp.
religievandeliefde.wordpress.com 